Więcej o insulinach - Centrum Diabetyka

Co trzeba wiedzieć o preparatach insuliny?
Preparaty insuliny dostępne w Polsce różnią się: pochodzeniem gatunkowym (insulina obcogatunkowa, insulina ludzka), stopniem czystości (insuliny chromatograficznie oczyszczane, insuliny wysokooczyszczone), początkiem i czasem działania hipoglikemizującego (preparaty krótko działające, preparaty o pośrednim i długim czasie działania) oraz formułą farmaceutyczną i producentem.

Pochodzenie gatunkowe
źródłem stosowanych obecnie insulin obcogatunkowych są trzustki wieprzowe. Insulina wieprzowa różni się od ludzkiej 1 aminokwasem (ma w pozycji 30 łańcucha B alaninę zamiast treoniny). Preparaty insuliny ludzkiej zawierają hormon, którego budowa cząsteczkowa jest identyczna z insuliną wytwarzaną przez komórki b. Otrzymywane są za pomocą dwóch metod: przez wprowadzenie, w miejsce alaniny w pozycji B30 insuliny wieprzowej, treoniny (insulina półsyntetyczna) lub na drodze inżynierii genetycznej.

Stopień czystości
Zdolność preparatów insuliny wieprzowej do wywoływania reakcji uczuleniowych w większym stopniu zależy od stopnia oczyszczenia preparatu z zanieczyszczeń niż od różnic w budowie cząsteczki insuliny wieprzowej i ludzkiej. W preparatach insuliny wieprzowej, poza insuliną mogą bowiem występować: białka z trzustki zewnątrzwydzielniczej, proinsulina, glukagon, somatostatyna i inne białka wysp trzustkowych, produkty degradacji insuliny. Są to tzw. antygeny, w odpowiedzi na które powstają w surowicy przeciwciała o różnym charakterze. Dla uzyskania określonego stopnia czystości preparatu stosowane są obecnie dwie metody: jednostopniowe oczyszczanie za pomocą chromatografii na żelach (tak powstają insuliny chromatograficznie oczyszczane - ChO-S, MP-monopeak, jednoszczytowe) oraz oczyszczania za pomocą chromatografii jonowymiennej (tak powstają preparaty insuliny wysokoczyszczonej - monokomponentne, WO-S, MC). Preparaty insuliny wysokoczyszczonej wykazują niewielkie właściwości antygenowe, co za tym idzie rzadko są przyczyną rozwoju insulinooporności. Stąd w przypadku zmiany insuliny o niższym stopniu oczyszczenia na insulinę wysokoczyszczoną zaleca się zmniejszenie dawki dobowej o 10-20%.

Początek i okres działania hipoglikemizującego
Preparaty krótko działające (insuliny neutralne) - to insuliny krystalizowane bez dodatku substancji powodujących ich przedłużone działanie. Są stosowane podskórnie, dożylnie lub domięśniowo (bardzo rzadko). Są to jednocześnie insuliny szybko działające - po podaniu podskórnym początek działania hipoglikemizującego występuje po 15-30 minutach i utrzymuje się 6-8 h. Po podaniu dożylnym początek działania występuje praktycznie natychmiast i utrzymuje się kilkanaście minut (dlatego są stosowane we wlewie, za pomocą pompy). Preparaty krótko działające są stosowane w skojarzeniu (algorytm kilku wstrzyknięć) lub w mieszaninie (insuliny złożone, dwufazowe) z insulinami o pośrednim i długim okresie działania hipoglikemizującego. Szczególnym wskazaniem do podania insuliny krótko działającej są wszystkie sytuacje wymagające podawania insuliny szybko działającej np. stany znacznego nie wyrównania cukrzycy, kwasica i śpiączka ketonowa, śpiączka hiperosmotyczna, cukrzyca chwiejna wymagająca wielokrotnych wstrzyknięć w ciągu doby. Do insulin krótko i szybko działających należą także analogi insuliny ludzkiej: insulina aspart i insulina lispro. Analogi insuliny to otrzymywane na drodze rekombinacji DNA, zmodyfikowane cząsteczki insuliny ludzkiej. Insulina aspart różni się od insuliny ludzkiej obecnością w pozycji B28 kwasu asparaginowego, zamiast proliny. Insulina lispro natomiast powstała w wyniku zamiany miejscami aminokwasów w pozycjach B28 i B29 (odpowiednio proliny i lizyny) w insulinie ludzkiej - B28-Lis i B29-Pro. W rezultacie tych modyfikacji cząsteczki analogów wykazują mniejszą zdolność do tworzenia między sobą połączeń niż cząsteczki rozpuszczalnej insuliny ludzkiej. W związku z tym analogi wchłaniają się z tkanki podskórnej znacznie szybciej niż preparaty insuliny ludzkiej. Początek działania hipoglikemizującego po podaniu podskórnym występuje w ciągu 10-20 minut, szczyt - dla insuliny lispro przypada na 40-60 minut, a dla insuliny aspart na 1-3 godzinę po podaniu. Działanie to utrzymuje się do 3-5 godzin. Analogi insuliny znajdują zastosowanie zwłaszcza w celu odtworzenia poposiłkowego działania insuliny (ze względu na bardzo szybki czas działania).
Preparaty o pośrednim czasie działania (insuliny izofanowe, zawiesiny insuliny cynkowej) - to preparaty insulin zmodyfikowane farmaceutycznie, przez dodanie protaminy lub cynku, w celu zmiany szybkości ich wchłaniania z tkanki podskórnej. Cynk i protamina tworzą kompleksy z insuliną przez co proces wchłania zostaje opóźniony, a całkowity czas działania hipoglikemizującego wydłużony. Czas opóźnienia wchłaniania z tkanki podskórnej zależy od wielkości utworzonych kompleksów. Preparaty te są stosowane podskórnie. Początek działania hipoglikemizującego występuje po 1-2 godzinach i utrzymuje się 18-24 godziny. Szczyt przypada na 4-12 godzin po podaniu.
Preparaty długo działające (insuliny cynkowe), Są stosowane we wstrzyknięciach podskórnych. Początek działania hipoglikemizującego występuje po 3-4 godzinach od momentu wstrzyknięcia podskórnego i utrzymuje się 24-30 godzin. Szczyt działania przypada na 8-14 godzinę po podaniu. Dostępne są preparaty, które są gotowymi mieszankami insulin krótko działającej (insulin neutralnych) i insulin o pośrednim czasie działania (insulin izofanowych), Preparaty te zawierają 10% (10/90) do 50% (50/50) insuliny krótko działającej i wykazują dwufazowe działanie, zależne od odsetkowego udziału obu insulin w mieszaninie. Początek działania hipoglikemizującego występuje ok. 30 minut po podaniu podskórnym, szczyt między 2 a 8 godziną, koniec do 24 godzin. Zastosowanie tych preparatów umożliwia uniknięcie konieczności mieszania preparatów insuliny przez chorego, czy stosowania oddzielnych wstrzykiwaczy.

Podział insulin ze względu na czas działania

Formuła farmaceutyczna

Preparaty dostępne w Polsce zawierają 40, 80 lub 100 j.m. insuliny w 1 ml. Insulinę można podawać we wstrzyknięciach wykonywanych odpowiednimi strzykawkami. W tym celu stosowane są preparaty dostępne w 10 ml fiolkach. Insulinę można podawać za pomocą wstrzykiwaczy. W tym celu stosowane są preparaty dostępne w postaci 1,5 ml lub 3,0 ml wkładów do odpowiednich wstrzykiwaczy (różnych producentów). Stężenie insuliny w tych wkładach wynosi 100 j.m./ml.